آسایش حرارتی، کیفیت هوای داخل و خواب – بخش اول

مأخذ: ماهنامه اشری – آپریل 2018

……………………………………………………………

آیا می‌توان گفت به علت آن‌که افراد، متوجه اهمیت خواب برای سلامتی خود نیستند، خواب به متاعی کمیاب و نادر تبدیل شده است؟ در سراسر جهان، ارتباطات دیجیتال به معنای تداوم ارتباط با کار پس از ساعات کاری و در طول تعطیلات آخر هفته است.

هم‌چنین «دوستان» دیگر افرادی نیستند که ما به‌طور منظم آن‌ها را ملاقات کنیم، بلکه افراد بیشتری هستند که به‌طور منظم با آن‌ها در ارتباطیم.

این ارتباطات جدید، در کنار سرگرمی‌های آنلاین و اخبار و فعالیت‌های اوقات فراغت و بستگان درجه اول ما، وقت ما را به خود اختصاص می‌دهند درحالی‌که هر شبانه‌روز کماکان ۲۴ ساعت است.

بنابراین، زمانی که ما برای خواب داریم بسیار فشرده است. این نگرانی به‌طور وسیعی در میان متخصصان سلامتی وجود دارد که ما به اندازه‌ی کافی نمی‌خوابیم.

باید بدانیم آیا این موضوع اهمیت دارد، و اگر بله، چگونه می‌توانیم زمانی را که بالاجبار و به ناچار برای خواب اختصاص می‌دهیم، مفیدتر کنیم؟ مطلب مختصری درباره‌ی خواب و اهمیت آن در بخش «چرا خواب کافی برای سلامتی حیاتی است؟»به طور خلاصه آورده شده است. این ستون روی کاری که مهندسان ASHRAE می‌توانند برای تضمین خواب کارآمد انجام دهند ، تمرکز می‌کند.

پرسش ۱: کدام یک از پیشرفت‌های کنونی بر خواب تأثیر می‌گذارند؟

افزایش فشار کار و زندگی، رسانه‌های اجتماعی، ارتباطات همراه و سرگرمی‌های آنلاین، زمان باقی‌مانده برای خواب را به‌شدت کاهش داده‌اند. ابزارهای ارتباطی و سرگرمی راه خود را به اتاق‌های خواب باز کرده‌اند و پس از ساعت خواب نیز استفاده می‌شوند.

در مناطق استوایی و هر جای دیگر دنیا که گرم می‌شود، سرمایش با استفاده از اسپلیت در اتاق‌های خواب استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها دما و رطوبت را گاهی بیش از مقداری که برای خواب مفید است، کاهش می‌دهند که با توجه به بسته بودن پنجره‌ها، باعث کاهش قابل ملاحظه‌ی کیفیت هوای اتاق‌خواب می‌شود.

افزایش سطح عایق‌کاری برای حفظ انرژی و کاهش مصرف آن، باعث می‌شود اتاق‌ها حتی در هوای خنک تابستانی بسیار گرم باشند.

پرسش ۲: کدام عوامل فیزیکی می‌توانند بر خواب مؤثر باشند؟

امنیت (از جانب افراد مزاحم، سارقان یا حشرات)، حریم خصوصی، سر و صدا، دما، رطوبت، سطح نور، کیفیت هوا و سرعت هوا. هر کدام از این عوامل وابسته به طراحی و عملکرد ساختمان هستند.

مهندسان معمار درباره‌ی امنیت، حریم خصوصی و سطح نور تصمیم می‌گیرند، اما مهندسان تاسیسات بقیه‌ی عوامل را تعیین می‌کنند.

پرسش ۳: یافته‌ها و نتایج پژوهش‌ها درباره‌ی اثر گرما بر خواب چیست؟

۱) دمای هوای مطلوب برای اتاق‌خواب در میان افراد مختلف بسیار متفاوت است، که یکی از علل آن می‌تواند تفاوت در رواندازهای استفاده شده در زمان خواب و یا این‌که روانداز در طول خواب به‌صورت ناخودآگاه کنار زده می‌شود، باشد.

۲) زمانی که اتاق بیش از حد سرد یا گرم باشد، به خواب رفتن و ادامه‌ی خواب دشوار است.

۳) تولید گرمای ناشی از سوخت و ساز بدن در مراحل مختلف خواب، تا ۱۴ درصد متفاوت است، بنابراین ممکن است بدون تغییر در دمای هوا، تعادل گرمایی در طول شب تغییر کند.

۴) به نظر می‌رسد با گرم بودن هوا در زمان به خواب رفتن و بیدار شدن و سرد بودن هوا بین این دو مرحله، کیفیت خواب بهبود یابد. (با توجه به موارد ۱ تا ۴ می‌توان نتیجه گرفت که یک دمای ایده‌آل برای تمامی مراحل شب وجود ندارد).

۵) سرمایش بدن به‌صورت تماس مستقیم، ممکن است کیفیت خواب را در شرایط بسیار گرم بهبود دهد.

۶) دمای هوای C° ۴/۳۰ برای «فضای تخت خواب» (حجم هوای زیر روانداز یا پتو که بدن را احاطه می‌کند) از نظر گرمایی خنثی دانسته می‌شود.

۷) از آنجا که روانداز، اکثر سطح بدن را می‌پوشاند، عملاً امکان دفع حرارت از طریق افزایش دمای سطح بدن وجود ندارد و بنابراین تعادل گرمایی بدن در طول خواب، عمدتاً از طریق عرق کردن ایجاد می‌شود. این پدیده به‌صورت متناوب اتفاق می‌افتد، زیرا:

۱- تولید حرارت بر اثر سوخت و ساز وابسته به آن است که فرد در کدام مرحله از خواب قرار دارد،
۲- روانداز ممکن است کنار زده شود
۳- میزان تعرق در طول مرحله‌ی REM از خواب، به‌شدت کاهش می‌یابد.

پرسش ۴: یافته‌های پژوهش‌ها درباره‌ی تأثیر کیفیت هوای داخل (IAQ) بر خواب چیست؟

۱) با کاهش نرخ تغذیه‌ی هوای خارج (هوای تازه) به داخل اتاق، هر دو متغیر کیفیت خواب و عملکرد روز بعد کاهش یافتند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت کیفیت پایین هوا تأثیری منفی بر خواب دارد که در نتیجه، عملکرد روز بعد نیز کاهش خواهد یافت.

۲) یک جریان کوچک هوای تازه به منطقه‌ی تنفس، می‌تواند کیفیت خواب را بهبود دهد.

پرسش ۵: به چه علتی دانسته‌های ما درباره‌ی تأثیر دما و کیفیت هوای داخل بر خواب کم است؟

شرایط آزمایشگاهی می‌توانند تنها تقریبی از شرایط اتاق‌خواب باشند، و پژوهش‌های مرسوم مربوط به خواب، با چندین الکترود که به بدن متصل شده‌اند و نمونه‌گیری مداوم از خون، تنها می‌توانند افرادی را که تحت این شرایط غیرعادی خوابیده‌اند، بررسی کنند.

اکنون‌که سنسورهای غیر مزاحم که بر روی مچ بسته می‌شوند می‌توانند مراحل متوالی خواب را تشخیص دهند، تحقیقات بر روی خواب می‌تواند از آزمایشگاه به اتاق‌خواب منتقل شود.

پرسش ۶: در بررسی متغیرهای کیفیت محیطی داخل ساختمان (IEQ)، تأثیر کدام یک از این عوامل بر خواب می‌بایست در نظر گرفته شود؟

۱) دمای هوای اتاق ۲) رطوبت هوای اتاق ۳) نرخ تغذیه‌ی هوای تازه ۴) سرعت هوای اتاق ۵) سطح سر و صدای زمینه ناشی از ترافیک و تهویه

پرسش ۷: اطلاعات ما درباره‌ی شرایط کنونی دما و کیفیت هوای داخل در اتاق‌ها چیست؟

اندازه‌گیری‌های میدانی نشان می‌دهند زمانی که دو نفر در یک اتاق با در و پنجره‌های بسته بخوابند، سطح CO2 می‌تواند به‌سرعت از 2500 ppm فراتر رود.

این سطح بالا از دی‌اکسید کربن معمولاً در اقلیم‌های سرد و یا اقلیم‌های گرم و استوایی که از سرمایش به‌وسیله‌ی اسپلیت استفاده می‌کنند، روی می‌دهد. در مورد اتاق‌هایی که چندکاربری هستند، درصورتی‌که پیش از خواب تعویض هوا و تغذیه‌ی هوای تازه انجام نشود، سطح دی‌اکسید کربن در شب بالا باقی خواهد ماند.

دمای هوای مطلوب برای اتاق در میان افراد مختلف بسیار متفاوت است (پرسش ۳ را ببینید).

در صورت وجود اختلاف میان دمای هوای واقعی با دمای مطلوب، افراد زمانی که خواب هستند نمی‌توانند کار زیادی برای رفع این اختلاف انجام دهند؛ بنابراین نارضایتی از شرایط دمایی در اتاق‌خواب‌ها معمولاً بیشتر از نارضایتی از شرایط دمایی در بقیه مناطق خانه است.

پرسش ۸: از جنبه‌ی مصرف انرژی، ضرورت پرداختن به این مسئله چیست؟

اگر افراد خانه ۸ ساعت را به کار اختصاص دهند، به معنای آن است که بیش از ۵۰ درصد از زمانی که در خانه هستند را در خواب به سر می‌برند. در کشورهایی با اقلیم سرد، دمای هوا در شب بسیار پایین‌تر از دمای هوا در روز است، و در کشورهایی با اقلیم گرم، دستگاه‌های تهویه بیش از سالن‌ها، در اتاق‌های خواب نصب و استفاده می‌شوند.

بنابراین به نظر می‌رسد ضرورت‌ها و بایسته‌های مربوط به کیفیت هوای داخل ساختمان، سهمی بیش از ۵۰ درصدی در تعیین مصرف انرژی در خانه دارند.