ترجمه و تنظیم: مریم خجسته – کارشناس تغذیه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
مأخذ: نشریه خورنوش – شماره 47 – آذر و دی 1385
…………
به دلیل علاقه مردم به آگاهی درمورد ارتباط بین غذاهای خاص و یا مواد مغذی موجود در آنها با انواع سرطان، تحقیقات وسیعی راجع به فاکتورهای تغذیهای سرطان در حال انجام است.
سؤالاتی که در ادامه خواهد آمد پرسشهایی است که نگرانی، پیرامون سرطان و رژیم غذایی و فعالیتهای روزمره در ذهنها ایجاد کرده و پاسخ خود را میطلبد.
-
آنتیاکسیدانت چیست و ارتباط آن با سرطان چگونه است؟
مواد مغذی خاصی در سبزیجات و میوهجات وجود دارد که به نظر میرسد بدن را در مقابل صدمات بافتی که در نتیجه متابولیسم طبیعی بدن ایجاد میشوند محافظت میکند. چون چنین صدماتی باعث افزایش خطر سرطان شناخته شدهاند. آنتیاکسیدانتها شامل ویتامین C، ویتامین E و سلنیوم، کاروتنها و بسیاری از مواد فیتوکمیکال (مواد شیمیایی حاصل از گیاهان) میباشند. مطالعات نشان دادهاند افرادی که سبزیجات و میوهجات حاوی آنتیاکسیدانت مصرف میکنند خطر ابتلای کمتر به بعضی از سرطانها دارند. مطالعات بالینی در مورد مصرف مکملهای ویتامینی بهجای مصرف آنتیاکسیدانت طبیعی چنین کاهشی را نشان نداده است. برای کاهش خطر سرطان بهترین وسیله در حال حاضر مصرف آنتیاکسیدانت حاصل از مصرف مواد غذایی طبیعی و نه مصرف مکملهاست.
-
آیا آسپارتام سرطانزا است؟
آسپارتام یک شیرینکننده غیرمغذی مصنوعی است که 200 برابر شیرینتر از شکر است. در حال حاضر مدرکی که نشان دهد رابطهای بین مصرف آسپارتام و افزایش خطر سرطان وجود دارد به دست نیامده است. افرادی که اختلال ژنتیکی فنیل کتواوریا دارند باید از مصرف آسپارتام در رژیم غذایی خودداری کنند.
-
آیا مصرف بتاکاروتن خطر سرطان را کاهش میدهد؟
بتاکاروتن مادهای است شیمیایی که قابل تبدیل به ویتامین A است و بتاکاروتن در سبزیجات و میوهجات طبق آنچه قبلاً گفته شد خطر سرطان را کاهش میدهد؛ اما بتاکاروتن اگر به تنهایی و به میزان زیاد نیز مصرف شود موجب کاهش ابتلا به سرطان میشود. سه مورد تحقیق پیرامون بتاکاروتن انجام شده است و در اولین تحقیق افرادی که میزان زیادی بتاکاروتن مصرف کرده بودند در مقابل سرطان ریه و سایر سرطانها مقاومت نشان دادند. در تحقیق دیگری مشخص گردید بتاکاروتن مصنوعی در افراد سیگاری خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش میدهد؛ بنابراین مصرف سبزیجات و میوهجات که حاوی بتاکاروتن باشند ممکن است مفید باشد اما مصرف بتاکاروتن مصنوعی به میزان زیاد برای همه افراد و خصوصاً افراد سیگاری ممکن است مضر باشد.
-
غذاهای تهیه شده بهوسیله بیوتکنولوژی چه غذاهایی هستند و آیا این غذاها ممکن است ایجاد سرطان کنند؟
غذاهای تهیه شده بهوسیله بیوتکنولوژی بهوسیله اضافه کردن ژنهایی از سایر گیاهان و یا میکروارگانیسمها به ژنهای یک گیاه تهیه میشوند تا گیاه پایه در مقابل عفونت، پوسیدگی و آلودگی مقاومت پیدا کند و یا طعم، بو و خواص تغذیهای و یا سایر کیفیتهای مطلوب مانند قابلیت حمل و نقل در آن بهبود یابد. در حالت تئوری این ژنهای افزوده شده ممکن است موادی تولید کنند که باعث واکنش مضر بین مواد با بدن افراد آلرژیک شوند؛ اما در حال حاضر هیچ مدرکی دال بر آنکه مواد یافت شده در غذاهای ژنتیکی مضر هستند و یا آنها میتوانند خطر سرطان را کاهش و یا افزایش دهند وجود ندارد.
-
آیا کلسیم با سرطان رابطهای دارد؟
مطالعات در این مورد نشان دادهاند که غذاهای حاوی کلسیم زیاد به کاهش خطر سرطان روده بزرگ کمک کرده و داروهای مکمل کلسیم هم تشکیل آدنوم (پولیپ Polyp) روده بزرگ را کاهش میدهند؛ اما مدرکی هم وجود دارد که مصرف کلسیم زیاد از طریق داروهای مکمل خطر سرطان پروستات و خصوصاً سرطانهای بدخیم پروستات را افزایش میدهد. هم زنان و هم مردان باید میزان کلسیم از طریق غذاها محدود کنند. میزان مصرف کلسیم توصیه شده برای افراد 19 تا 50 سال 1000 میلیگرم در روز و برای افراد بالای 50 سال 1200 میلیگرم روزانه است. غذاهای لبنی بهترین منبع کلسیم و همینطور سبزیجات برگی و سبزیجات سبز غنی از کلسیم هستند افرادی که از لبنیات بهعنوان منبع کلسیم استفاده میکنند باید از لبنیات کمچرب و یا بدون چربی استفاده کنند تا مصرف چربی اشباع کاهش یابد.
-
آیا کلسترول موجود در رژیم غذایی خطر سرطان را افزایش میدهد؟
کلسترول موجود در رژیم غذایی فقط از منابع حیوانی مثل گوشت، لبنیات، تخممرغ و چربیهای حیوانی بدست میآید. در حال حاضر دلایل کمی وجود دارد که کلسترول باعث افزایش برخی از سرطانهای مرتبط با مصرف منابع حیوانی میشود. کلسترول پایین خون خطر بیماریهای قلبی و عروقی را کاهش میدهد اما کاهش کلسترول خون به معنی تأثیرگذاری روی سرطان و کاهش خطر ابتلا به آن نیست.
-
آیا نوشیدن قهوهایجاد سرطان میکند؟
قهوه ممکن است منجر به نشانههای فیبروکیست پستان (یک نوع از بیماریهای پستان) در برخی زنان بشود؛ اما مدرکی که نشان دهد خطر سرطان سینه یا سایر سرطانها را افزایش میدهد وجود ندارد.
-
آیا خوردن چربی کمتر خطر سرطان را کاهش میدهد؟
رژیم پرچرب میزان کالری زیادی به بدن میرساند و باعث چاقی میشود. چاقی از جهات زیادی باعث افزایش خطر سرطان میشود اگرچه تمام انواع چربی مقدار کالری مشابهی را به ما میرسانند؛ اما انواع معینی از چربیها مثل چربیهای اشباع تأثیر بیشتری در ابتلا به سرطان دارند. چربیهایی که شامل اسیدهای چرب امگا 3 هستند خطر سرطان را کاهش میدهند.
-
فیبر غذایی چیست و آیا میتواند از سرطان جلوگیری کند؟
فیبر غذایی شامل انواع وسیعی از کربوهیدراتهای گیاهی است که بهوسیله انسان هضم نمیشود. انواع معینی از فیبرها در آب قابل حل هستند مثل لعاب جودوسر و یا در آب غیرمحلول هستند مثل سلولز. فیبرهای محلول به کاهش کلسترول خون کمک میکنند؛ بنابراین خطر بیماریهای قلبی و عروقی را کاهش میدهند. منبع خوب فیبرها انواع سبوس، سبزیجات، غلات کامل و میوهجات هستند. ارتباط بین فیبرها و خطر سرطان بهخوبی شناخته نشده است اما خوردن آنها توصیه میشود؛ زیرا آنها حاوی مواد دیگری هستند که میتوانند به جلوگیری از سرطان کمک کنند.
-
آیا خوردن ماهی ما را در برابر سرطان محافظت میکند؟
ماهی منبع غنی از اسیدهای چرب امگا 3 است. مطالعه بر روی حیوانات نشان داده است که این اسیدهای چرب از ایجاد سرطان جلوگیری میکند. تحقیقات هنوز فواید اسید چرب امگا 3 را بهوسیله خوراندن به افراد و یا خوراندن داروی مصنوعی امگا 3 اثبات نکرده است.
-
آیا فلوئور باعث سرطان میشود؟
تحقیقات وسیعی در مورد اثرات فلوراید موجود در خمیردندان و یا فلوراید استفاده شده در ترمیم دندانها انجام شده است. این تحقیقات نشان میدهد که فلوراید، خطر سرطان را افزایش نمیدهند.
-
فولیک اسید چیست و آیا مصرف آن میتواند از سرطان جلوگیری کند؟
فولیک اسید (همان فولات و یا فولاسین) یک ویتامین B است که در بسیاری از سبزیجات و حبوبات، میوهها و غلات کامل یافت میشود. از سال 1998 تمام حبوبات تولید شده در آمریکا بهوسیله فولیک اسید غنیسازی شدهاند. کمبود فولیک اسید ممکن است خطر سرطانهای کولون، رکتوم و پستان را افزایش دهد. مدارک موجود حاکی از آن است که برای کاهش خطر سرطان بهتر است فولیک اسید از خوردن میوهجات و سبزیجات بدست آید.