خطر در سیستم تهویه مطبوع

روش های جلوگیری از رشد و انتشار باکتری لژیونلا در سیستم های HVAC

ترجمه و اقتباس : دکتر سید علی اکبر طباطبایی

از : Robert Johnson

بیماری لژیونر (Legionnair) در سال ۱۹۷۶ کشف شد. باکتری به وجود آورنده این بیماری تحت شرایط خاصی در سیستم‌های گرمایش، تهویه و تهویه مطبوع، به خوبی رشد می کند. اما با طراحی و نگهداری درست و مناسب سیستم‌ها می توان از خطرات و آثار مضر این باکتری بر روی سلامتی انسان جلوگیری نمود.

هر ساله بیش از ۱۰۰٫۰۰۰ نفر در ایالات متحده به بیماری لژیونر مبتلا می شوند. این بیماری شبیه سینه پهلو بوده و گاهی اوقات به مرضی کشنده تبدیل می شود. عامل آن یک نوع باکتری به نام لژیونلا پنوموفیلیا است و در نواحی مرطوب که شرایط مساعد برای رشد باکتری است تکثیر می یابد. این باکتری توسط ذرات بخار آب به کوچکی ۱ تا ۵ میکرون حمل و استنشاق شده و با وارد شدن به عمیق ترین قسمت شش‌ها می تواند افراد بخصوص آن‌هایی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند را به بیماری مبتلا کند.

در سیستم‌های گرمایش تهویه و تهویه مطبوع (HVAC)، قسمت‌هایی وجود دارند که برای تکثیر باکتری مناسب اند. شایع ترین مکان برای رشد و تکثیر باکتری‌ها، برج خنک کن سیستم HVAC است. به علاوه این باکتری در رطوبت زن‌ها سینی‌های آب چکه و بخش‌های دیگری که در آن‌ها آب راکد تجمع می یابد نیز به خوبی رشد می‌کند.

هنگام عملکرد طبیعی برج خنک کن شرایط مساعدی برای رشد بقا و انتقال باکتری‌ها فراهم می‌شود که عبارتند از : تجمع مقدار زیادی آب راکد دمای آب که به رشد باکتری کمک می‌کند بین ۶۸ و ۱۱۳ درجه فارنهایت خاک و مواد ریز دیگری که به سیستم آب باز وارد شده و مواد مغذی را برای باکتری‌ها فراهم می‌کنند و بالاخره وجود مه يا بخار آب که به باکتری‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق هوا انتقال یابند. در واقع، لژیونلا پنوموفیلیا در نمونه های آب تقریباً همهٔ برج‌های خنک کن وجود دارد. اما در بیشتر موارد سطح باکتری آن‌ها کمتر از مقداری است که معمولاً باعث ایجاد بیماری در انسان می‌شود؛ بنابراین از آن‌جا که صرفاً وجود باکتری خطرناک نیست؛ کنترل کردن مقدار باکتری در به حداقل رساندن اثرات مضر آن بر روی سلامتی انسان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است چنین کنترلی را می‌توان از طريق طراحی دقیق سیستم HVAC و اجرای یک برنامهٔ نگهداری مناسب که شامل تصفیه درست آب می‌باشد انجام داد.

کاهش دادن خطر به وسیله طراحی مناسب

در مرحله طراحی و نصب سیستم‌های HVAC به منظور محدود کردن امکان رشد باکتری‌ها و به حداقل رساندن احتمال استنشاق آن‌ها از طریق هوا باید نکاتی را در نظر گرفت که عبارتند از :

۱- برج‌های خنک کن را تا حد امکان دور از ورودی‌های هوای خارج و سایر ورودی‌های تهویه نصب کنید تا از تشکیل مه با بخار آب در هوای ورودی جلوگیری شود. در انتخاب محل برای برج خنک کن و ورودی‌های هوای خارج باید بادهای شدید را نیز مورد توجه قرار داد.

۲ خروجی برج خنک کن را دور از ورودی‌های هوای خارج، راهروها و سایر قسمت‌هایی که محل رفت و آمد افراد است، نصب نمایید.

3- برای برج‌های خنک کن دیواره هایی تعبیه نمایید تا امکان پراکنده شدن رطوبت سوار بر هوای خروجی از برج خنک کن کاهش یافته یا از بین برود.

4-هواکش تخلیه آشپزخانه و حمام را جایی نصب کنید که هوای خارج شده از طریق مخازن نصب شده در هوای آزاد به داخل ساختمان آورده نشود.

۵- برای دستگاه‌های هواساز از سینی های آب چکه شیبدار و مقاوم به خوردگی استفاده کنید.

6-محل ورودی‌های هوای خارج را طوری در نظر بگیرید که امکان ورود آب باران را به حداقل رسانده یا از بین ببرد.

 پاکیزه نگه‌داشتن سیستم

بعد از اینکه یک سیستم به طور صحیح نصب گردید با انجام یک سری عملیات نگهداری می‌توان از بالا رفتن سطح باکتری لژیونلا پنوموفیلیا جلوگیری نمود. این اعمال عبارتند از :

۱- اگر برج خنک کن در شرایط آب و هوایی معتدل که باید به طور فصلی کار کند نصب شده باشد قبل از به کار انداختن اولیه و نیز قبل از راه اندازی سالانه برج خنک کن را با مواد شیمیایی شستشو داده و تمیز نمایید.

۲- از امکان دسترسی به یک روش ساده و آسان جهت تمیز کردن و نگهداری دائمی سیستم اطمینان حاصل کنید.

3- با یک برنامه مناسب جهت تصفیه آب که شامل استفاده از مواد ضد باکتری می باشد امکان رشد باکتری‌ها را به حداقل برسانید.

۴- با استفاده از یک برنامه زمان بندی شده، مقدار لژیونلا پنوموفیلیا را در آب برج خنک کن تعیین نمایید. به یاد داشته باشید صرف وجود باکتری نباید خطرناک تلقی شود.

5- آب راکد را از سینی های آب چکه دستگاه‌های هواساز خارج کرده و مشکلات مربوطه را بر طرف نمایید تا امکان تخلیه مناسب آب فراهم شود.

6- شرایطی را که موجب تجمع آب راکد در قسمت‌های مجاور ورودی‌های هوای خارج می شود؛ اصلاح نمایید.

هنگام طراحی و نصب سیستم HVAC باید فاکتورهای زیادی را اعم از عوامل مکانیکی، زیبا شناختی کارایی سیستم و تیز کیفیت هوای داخل مورد توجه قرار داد در این میان به حداقل رساندن امکان تکثیر باکتری لژیونلا پنوموفیلیا در سیستم‌های HVAC نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است که بعد از طراحی و نصب سیستم، با عملکرد درست سیستم و نگهداری مناسب آن، می‌توان به این هدف دست یافت و میزان باکتری را در زیر سطوحی که ممکن است باعث اثرات زیان بار روی سلامتی انسان شود؛ کنترل نمود.

اگر شما هم مشتاق یادگیری تخصصی و حرفه ای آموزش تاسیسات مکانیکی با اساتیدی مجرب هستید میتوانید در دوره های آموزشی تاسیسات مکانیکی ثبت نام کنید.