در هرجا که به مقدار کافی آب وجود داشته باشد شنا امکان پذیر است. در همین راستا می توان به دریا، دریاچه، رودخانه و انواع استخر اشاره داشت. بهداشت استخر موضوع قابل اهمیتی بوده و در این مقاله به این مسئله خواهیم پرداخت.

در گذشته نه چندان دور ورزش های آبی صرفا به نواحی حاشیه دریا ها و دریاچه ها محدود می شده است؛ اما امروزه با ساخت استخر های مختلف امکان استفاده از آب در تمام موقعیت های جغرافیایی مهیا گشته است. این امر را به وضوح در مسابقات سراسری استان های ایران می توان مشاهده نمود.

در فصل تابستان مسافرت و تفریحات سال به اوج خود می رسد. اکثر مسافرت های تابستانی به استان های سرسبز شمالی و سایر مناطق خوش آب و هوا که در اطراف دریا و دریاچه واقع هستند انجام می پذیرد که بالطبع با شنا و به بیان ساده تر با آبتنی همراه می باشند. ضمن اینکه استفاده از استخرهای شنا با رشد فزاینده مواجه می شود.

اما در این بین مهمترین دغدغه ای که همه افراد با آن مواجه هستند موضوع بهداشت استخر می باشد غیر بهداشتی بودن این آب ها بیماری هایی همچون وبا، حصبه، بیماری های عفونی، جهاز هاضمه، حساسیت های پوستی بیماری های مسری پوست، حساسیت های دستگاه تنفسی، بیماری های چشم و….. را به همراه دارد.

در مورد بهداشت استخر عواملی بر آن تاثیرگذار هستند که می توان به عوامل محیطی، قارچ، جلبک گازهای شیمیایی تشکیل شده در آب، درجه حرارت آب و محیط استخر دفعات تخلیه آب استخر کیفیت و نوع تصفیه کیفیت اولیه آب میزان PH و کلر آزاد آب اشاره داشت.

آلودگی های داخل استخر

بیماری های ناشی از استخر

همانطور که پیشتر توضیح داده شد بیماری هایی ناشی از استخر طیف گسترده ای را در برمی گیرد که در ادامه سه مورد از شایع ترین آنها بیان می شود.

بیماری های پوستی

شایع ترین بیماری که به سبب عدم تصفیه و ضدعفونی صحیح آب استخر بروز می کند، بیماری های پوستی است که به انواع بیماری های قارچی زگیل و کچلی تقسیم بندی می شوند از سوی دیگر مصرف زیاد کلر که مرسوم ترین ماده ضد عفونی کننده آب استخر است حساسیت هایی همچون خشک شدن پوست خارش و اگزما را به همراه دارد.

در مقایسه استخرهای سربسته و سر باز، استخرهای سرباز علاوه بر مشکلات یاد شده به دلیل تابش مستقیم آفتاب مشکلات پوستی دیگری را به همراه دارند که می توان به سوختگی، تورم و قرمزی پوست اشاره داشت. قرارگیری دراز مدت در مقابل پرتو آفتاب باعث تغییر رنگ پوست و ایجاد کک و مک شده و در صورت تداوم دراز مدت آن منجر به بیماری مهلک سرطان پوست می شود.

البته این نکته را باید در نظر داشت که آفتاب به مقدار خیلی کم برای چند دقیقه و به اندازه ای که منجر به قرمزی پوست نشود مفید است مهمترین راهکار مقابله با این دسته از مشکلات استفاده از کرم های ضد آفتاب است که هر چه SPF آن ها بالاتر باشد، سطح محافظت ایجاد شده آن بالاتر خواهد بود.

حساسیت ها

آب استخر می تواند عامل حساسیت هایی همچون قرمزی و سوزش چشم، خارش چشم و بدن، ریزش اشک، عطسه، خارش و گرفتگی بینی، آبریزش، تنگی نفس و … شود. افراد مبتلا به آسم لازم است در این خصوص دقت بیشتری داشته باشند. در این افراد عوارض سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس در زمانی که در آب هستند و یا حتی ساعت ها پس از تماس با آب می تواند بروز کرده و یا اینکه تشدید شود.

عوارض استخر بر مو

از دیگر اثرات نامطلوب آب استخر تغییر رنگ و شکنندگی موی سر است. بجز کلر که نقش مهمی در بهداشت استخر دارد مس موجود در آب استخر که از لوله های مسی آزاد می شود نیز بر مو اثر گذاشته و تغییر رنگ آن را موجب می گردد.

 خواص شیمیایی آب استخر

 آب استخر علاوه بر اینکه باید از دمای مناسبی برخوردار باشد ( ۲۶ درجه سانتیگراد) از نظر تمیزی و خواص شیمیایی نیز لازم است تا دارای شرایط قابل قبولی باشد. باید شفاف بدون بو و مزه باشد. مهمترین عامل آلودگی آب استخر خود شناگران می باشند که با استفاده از مواد ضد عفونی کننده میتوان این آلودگی ها را از بین برد. خواص نامناسب آب استخر علاوه بر اثرات نا مطلوبی که بر شناگران دارد، اثرات ناخواسته ای همچون خوردگی و پوسیدگی بر اجزای سازنده، سیستم های تهویه و لوله کشی استخر برجای می گذارد.

به عنوان نمونه، کلر اضافی موجود در آب استخر، متصاعد شده و در هوای اطراف آب استخر پخش می شود و با هوایی که در جریان است به قسمت های دیگر ساختمان استخر منتقل می گردد. در نهایت گاز کلر، تقطیر شده و به صورت مایع در می آید که بسیار خورنده بوده و بر روی سازه های فلزی و فولادهای ضدزنگ اثر نامطلوبی می گذارد.

کارکرد کلر امروزه سیستم های مختلفی برای ضدعفونی کردن آب و بهداشت استخر بکار برده می شود که مرسوم ترین و اقتصادی ترین آنها کلر می باشد. این ماده به مثابه یک ماده ضد عفونی کننده عمل کرده و موجبات نابود شدن مواد آلی مضر را پدید می آورد. از جمله این مواد مضر می توان از باکتری ها، جلبک ها، قارچ ها، ویروس ها و غیره نام برد. البته در استخر جهت پالایش آب از سیستم پالایش بهره برده می شود.

اما این سیستم صرفا قابلیت زدودن مواد جامد را داشته و بر آلودگی های نام برده شده اثر چندانی ندارد. لذا در این حالت کلر به عنوان یک ماده تکمیلی ایفای نقش کرده و ضمن کشتن مواد مضر نامبرده شده باعث زدودن آلودگی ها و نا خالصی های زدوده نشده در مرحله پالایش می شود. دستگاه های تزریق کلر که تحت عنوان کلریناتور شناخته می شوند، وظیفه تزریق کلر به آب ورودی استخر را بر عهده دارند.

اما نکته مهم مقدار کلر تزریقی است. مقدار توصیه شده کلر در آب استخرهای سرپوشیده در حد0/3 ppm و برای استخرهای سرباز ppm0/5 است. دلیل این اختلاف این است که پرتو آفتاب باعث زایل شدن مقدار متنابهی کلر می گردد با دقت در این اعداد مشاهده می شود که مقدار فوق احتیاج به کنترل دقیق داشته و  زیادی آن اثرات ناخوشایندی به همراه خواهد داشت. از زمره این اثرات می توان به تحریک و سوزش اجزا مختلف بدن، خوردگی و زایل شدن اجزا سازنده ساختمان استخر اشاره داشت.

رعایت بهداشت در استخر

نکاتی که شناگران باید توجه کنند

 هر استخری باید دارای سیستم تصفیه و ضدعفونی کردن آب باشد. اما از نکته های قابل توجهی که شناگران موظفند آنها را رعایت کنند میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

شست و شوی بدن با استفاده از یک شوینده مناسب قبل از ورود به استخر

شست و شوی پا با محلول رقیق کلر در حوضچه مخصوص کلر که توسط مسئول استخر تعبیه شده است.

عدم استفاده از استخر در زمان ابتلا به بیماریهای قارچی و مسری، (به خصوص بیماری های پوستی) و ابتلا به بیماری های عفونی از قبیل اسهال.

به طور کلی میتوان گفت در زمان سلامت کامل باید از استخر استفاده نمود.

تخلیه کامل مثانه قبل از استفاده از استخر.

عدم وارد کردن خلط گلو به آب استخر. ترجیحا هنگام ابتلا به بیماری هایی که همراه با خلط های عفونی هستند، از استخر استفاده نشود.

از تف کردن، مزمزه کردن آب استخر، شستن و وارد نمودن ترشحات بینی در آب استخر خودداری شود.

شستشوی بدن پس از شنا در استخر

در مورد ایمنی در استخر های شنا نیز لازم است تا نکاتی را در نظر گرفت. نکات ایمنی باید در محوطه استخر با نصب هشدارها و پیام های نوشته شده به اطلاع عموم برسد خودداری از دویدن در محوطه استخر، شنا کردن در عمق متناسب با توانایی شنا و قوای بدنی، پرهیز از بازی و شوخی از مواردی است که حتما باید رعایت شود.

چنانچه شناگر دچار خستگی و گرفتگی عضلانی شدید شده لازم است تا از شنا کردن در قسمت های عمیق خودداری نماید. ضمن اینکه شنا کردن در دریای طوفانی نیز با خطرات عمده ای همراه است استفاده از وسایل شنا همچون عینک گوشی و دماغی نیز توصیه می شود.

چگونگی نظارت بر استخرها

در ایران اداره بهداشت مواد غذایی و اماکن عمومی وزارت بهداشت عهده دار نظارت بر بهداشت استخرها می باشد از آنجایی که استخرها جزو اماکن عمومی به حساب می آیند و دارای اهمیت زیادی هستند لذا نظارت بر وضعیت بهداشتی آنها به طور مداوم و با دقت و وسواسی خاص توسط بازرسین اداره نامبرده، انجام می گیرد. این سرکشی ها دارای برنامه ریزی خاص بوده و در فصول شنا حداکثر هر پانزده روز یکبار و در فصول غیر شنا هر ماه و به طور سرزده صورت می پذیرد.

از عمده مواردی که در این خصوص مورد نظر قرار می گیرد مقدار کلر موجود در آب استخر است اما اخیرا در جامعه شایع شده که متاسفانه برخی از مسئولین استخر به دلیل گرانی کلر و تجهیزات آن از وایتکس بهره می برند.

متاسفانه بازرسین صرفا توانایی تعیین مقدار کلر را دارند و منشا آن را نمی توانند تشخیص دهند. با مشاهده هرگونه تخلف توسط بازرسین دفعه اول متخلف به دادگاه فرستاده می شود و در صورت اثبات جرم جریمه تعیین شده را باید پرداخت نماید و در صورت تکرار تخلف، استخر شخص متخلف تعطیل خواهد شد.

آلودگی های آب دریا

شنا در دریا

 به طور کل شنا در دریا به هیچ عنوان توصیه نمی شود که به دلیل عدم تمیزی آب دریا و خطرات آن می باشد. در شهرهای شمالی ایران که فاقد هرگونه سیستم جمع آوری و دفع اصولی فاضلاب شهری هستند از طریق رودخانه ها قسمت اعظمی از فاضلاب خانگی و صنعتی حاشیه ساحل به دریا وارد شده و آلودگی شدید آن را فراهم می آورد اما متاسفانه شاهد استفاده افراد و به طور اخص مسافران از دریا هستیم که رعایت نکات زیر در این مورد خالی از لطف نیست:

آموزش خانواده ها در بهره گیری مناسب از دریا و بازگو کردن نکات ایمنی شنا در دریا با استفاده از رسانه های همگانی

در نظر گرفتن مناطقی با حداقل پستی و بلندی برای شناگران

در نظر گرفتن افراد و اماکن خاص در کنار دریا که توانایی امدادرسانی به افراد سانحه دیده را داشته باشند.

از کارهای ارزنده ای که در این خصوص در طی سالهای اخیر انجام پذیرفته طرح سالم سازی دریا می باشد.