پودر خشک شیمیایی(Dry Chemical Powder)

سیستم های مرسوم اطفاء حریق متفاوت اند. یکی از مرسوم ترین سیستم ها، سیستم اطفاء حریق با پودر خشک است.  این مواد شامل ذرات ریز و پودر شده مواد جامد می باشند که توسط یک گاز حامل در منطقه حریق تخلیه شده و آتش را خاموش می کنند.

این پودر ها متشکل از موادی نظیر بی کربنات سدیم و پتاسیم، اوره، کلرید پتاسیم به علاوه افزودنی های دیگری هستند که خواصی نظیر مقاومت در برابر توده شدن، مقاومت در برابر جذب رطوبت، روانی و جریان پودر به هنگام عملیات را تقویت و تسهیل می کنند.

مکانیزم اطفاء

مکانیزم دقیق اطفاء توسط پودرهای شیمیایی، کاملا شناخته شده نیست. گرچه احتمال می رود این مکانیزم شامل دو مرحله باشد.

مرحله اول شامل شکستن واکنش زنجیره ای سوختن، کاهش اثر تابش بر سطح مایع و نهایتا کاهش نرخ تبخیر ماده سوختنی است.

مرحله بعدی شامل جذب حرارت از محیط، جذب حرارت نهان برای تبخیر آب حاصل از واکنش شیمیایی پودر در مجاورت حریق و همچنین ایجاد یک پوشش سطحی عایق بر روی سطوح مجاور حریق است.

تاثیرات مکانیکی جنبی که در خلال عملیات سیستم اطفاء حریق با پودر خشک رخ می دهد، به اطفای حریق کمک می کند. مثلا در آتش های گروه B، پودر شیمیایی به صورت حائلی بین سوخت مایع و تشعشع حریق قرار گرفته و مانند جسم کدری از رسیدن انرژی تشعشعی شعله به سطح مایع جلوگیری می کند.

پودر خشک شیمیایی

انواع پودر های خشک شیمیایی

ترکیبات رایج این پودر ها با توجه به استانداردهای آمریکا(NFPA-17 ) به صورت زیر می باشند:

پودر با بنیان بی کربنات سدیم(Na-HCO3)

ماده اصلی تشکیل دهنده این پودرها بی کربنات سدیم بوده و برای اطفای حریق های گروه B و C مناسب می باشند. استفاده از این نوع پودر در اطفای حریق های گروه A چندان مفید نخواهد بود.

پودر با بنیان نمک های پتاسیم

نوع تجاری این پودرها با بنیان های بی کربنات پتاسیم(K-HC03)، کلرید پتاسیم (K-CL) و بی کربنات پتاسیم با بنیان اوره (KC2N2H3O3) مورد استفاده زیادی دارند. هر سه نوع پودر مذکور برای اطفا حریق های گروه B و C مناسب هستند.

طبق نتایج حاصل از آزمایشات، تاثیر این نمک ها بر روی حریق های گروه B از تاثیر نمک های سدیم بیشتراست.

این پودر ها نیز بر حریق های گروه A تاثیر چندانی نخواهد داشت.

پودر های چند منظوره

این پودر ها با بنیان مونوفسفات آمونیوم بر حریق های گروه B و C تاثیر خوبی دارند اما در اطفای حریق های ناشی از گزیس ها و روغن ها نقشی ایفا نمی کنند.

پودر های سازگار با کف

اگر در ناحیه ای عملیات سیستم اطفاء حریق با پودر خشک همزمان با عملیات اطفا توسط کف صورت گیرد، باید پیش بینی های ویژه ای در تهیه پودر به کار برد تا به صورت سازگار با کف درآید. در غیر این صورت ذرات پودر بر اثر برخورد با حباب های کف نه تنها باعث ترکیدن آن ها می شوند بلکه خود نیز مربوط شده و تاثیر مفیدی در عملیات اطفا نخواهند داشت.

پودر های خشک که توسط سازندگان مختلف تولید می شوند از نظر خصوصیات ساختاری مشابه نبوده و هر سازنده، سیستم و وسایل خاصی را برای کاربرد پودرهای ساخت کارخانه خود طراحی می کند که سازگار با نوع پودر باشد. بنابراین استفاده از پودر محصول یک کارخانه در سیستم اطفای طراحی شده توسط کارخانه دیگر(و بالعکس) مجاز نمی باشد. همچنین اختلاط انواع مختلف پودرها با یکدیگر می تواند سبب ایجاد واکنش شیمیایی، به هم چسبیدگی یا بروز مسائل نامطلوب گردد و باید از آن اجتناب نمود.

انواع پودرهای خشک شیمیایی

موارد مصرف

• مایعات و گازهای محترقه

در این مورد باید دقت داشت که اطفای مایعات جاری و محترق می تواند منجر به ایجاد حریق مجدد شود مگر آنکه منابع تولید جرقه از بین برود.

گازهای مشتعل پس از اطفا، در صورتی که جریان گاز قطع نشده باشد، به سبب نشت و اختلاط با هوا تشکیل یک توده قابل انفجار را می دهد که با ایجاد کوچکترین جرقه منفجر می گردد.

• جامدات سوختنی

حریق های حاصل از جامداتی که دارای خواصی نظیر نفتالین و قیر هستند یعنی در مجاورت آتش ذوب می شوند، به راحتی توسط این پودر ها مهار می شوند.

• خطرات الکتریکی

این دسته از خطرات حریق نظیر آنچه در ترانسفورماتور ها یا فیوز های روغنی رخ می دهد، قابل اطفا توسط پودر خشک هستند.

• حریق های سطحی ایجاد شده در منسوجات

استفاده از پودر ها با بنیان های بی کربناتی مجاز می باشد، به شرط آنکه سیستم آب پاش نیز در محل نصب شده و از احتمال ایجاد حریق های عمقی و نیم سوزی در عمق مواد انبار شده جلوگیری نماید.

• سوختنی های معمولی

 نظیر حریق های حاصل از چوب و کاغذ و منسوجات که در این موارد معمولا از پودرهای چند منظوره استفاده می شود

• موارد متفرقه

هودها، بادزن ها، کانال های هوا، کانال کشی های تخلیه هوا در رستوران ها و فضاهای تجاری از این موارد هستند.

محدودیت ها

موارد محدودیت کاربرد پودر خشک شیمیایی عبارتند از :مواد شیمیایی آزاد کننده اکسیژن نظیر نیترات سلولز، فلزات سوختنی نظیر سدیم، پتاسیم، منیزیم تیتانیم و زرکونیم؛ آتش های ایجاد شده در عمق مواد سوختنی معمولی در صورتی که پودر خشک قادر نباشد به مجاورت نقطه حریق برسد.

زمانی که سیستم اطفاء حریق با پودر خشک برای اطفا در مراکز کامپیوتری و الکترونیکی به کار می رود باید تأثیر ذرات و غبارهای این پودر بر عملکرد دستگاه های الکترونیکی را در نظر گرفت. ایجاد لایه رسوب بر روی دستگاه های حساس و مدارهای الکترونیکی دقیق نیز از زیان های پودر خشک می باشد.

استفاده از پودرهای چند منظوره در محیط های با رطوبت نسبی بالاتر از ۵۰٪ یا دمای بیش از 121 درجه سانتی گراد ممكن است باعث ایجاد رسوب های خورنده یا رسانای الکتریکی بر روی سطوح گردد.

اطفاء حریق با پودر خشک

خطرات و صدمات احتمالی

خطرات سلامتی

 این پودر تأثیر خطرناکی بر سلامتی پرسنل نداشته تنها ممکن است میدان دید را کاهش دهد و یا با وارد شدن به چشم سبب بروز ناراحتی های موقت شود. تعبیه محافظ ها در حالتی که احتمال می رود پرسنل در معرض پودر قرار گیرند الزامی است.

آموزش به افراد استفاده از علامت ها و تابلو های راهنما هشدار دهنده های تخلیه و هشدار دهنده های پیش از تخلیه پودر در محل عواملی هستند که در افزایش ایمنی افراد نقش بسزایی دارند.

شکل 1 – سیستم قابل نصب در آشپزخانه

صدمات فيزيكی

این صدمات ممکن است به صورت ایجاد خوردگی روی لباس ها، منسوجات، اشیای حساس و غیره ظاهر شوند. اختلال در کار سیستم های الکترونیکی، تشکیل لایه های سخت بر روی سطوح و احياناً ايجاد رسانایی الکتریکی و برق گرفتگی جزو این دسته از خطرات هستند.

در شکل ۱ نمونه ای از سیستم های ثابت پودر خشک قابل نصب در آشپزخانه رستوران ها نشان داده شده است.