هالون چیست؟
وارد کردن یک یا چند اتم هالوژن به مولکول های هیدروکربن ها باعث دستیابی به عوامل اطفاء حریق هالوژنه یا همان هالون ها می شود. واضح است که این ترکیب ها، خواص جدید و متفاوتی نسبت به هیدروکربن های اولیه خواهند داشت. این مواد می توانند زنجیره سوختن را قطع کنند و چون عایق الکتریکی هستند، اطفاء کننده های خوبی برای حریق های گروه B و C به شمار می روند.
همان طور که ذکر شد عامل اصلی اطفاء در این موارد هالوژن ها می باشند. هر چه تعداد این هالوژن ها در ترکیب شیمیایی ماده بیشتر شود، خاصیت اطفاء حریق آن نیز بهبود می یابد.
مکانیزم اطفاء
اطفاء حریق در هالون ها از طریق کاهش رادیکال های فعال در امر سوختن و تبدیل آن ها به عناصر پایدار و در نتیجه قطع زنجيره واکنش سوختن انجام می گیرد. بدین ترتیب که مثلاً برم در ترکیب با سوخت و جذب هیدروژن از آن سوخت را به رادیکال پایدار تبدیل نموده از فرایند سوختن خارج می کند.
نتیجه عمل اسید بر میدریک خواهد بود. این اسید با جذب و واکنش با یون های هیدروکسی سوخت، آن ها را از سوخت جدا می کند و در نتیجه، بخار آب و رادیکال آزاد برم تولید می شود و چرخه مجدداً آغاز می گردد.
موارد مصرف
- گازها و مایعات آتش زا
- خطرات الکتریکی مثل ترانسفورماتورها، فیوزهای روغنی، ماشین های دوار الکتریکی
- موتورهایی که از بنزین و سایر سوخت های محترق استفاده می کنند
- حریق های گروه A
- جامدات محترقه
- کامپیوترها، اتاق های کنترل و کانال های عبور کابل ها و سیم های حاوی الکتریسیته
محدودیت ها
اطفاء حریق های ناشی از موارد زیر توسط هالون ها مجاز نمی باشد:
- مواد شیمیایی و ترکیباتی که حاوی موادی نظیر نیترات سلولز و باروت هستند
- فلزات واکنش دهنده با هالوژن ها مانند ،سدیم پتاسیم، منیزیم و اورانیوم
- هیدریدهای فلزی
- مواد شیمیایی که قابلیت تجزیه خود به خودی دارند مثل برخی پراکسیدها و هیدرازین
انواع هالون ها
خطرات و صدمات احتمالی
تأثیر برخی هالون ها بر روی کار کرد طبیعی دستگاه های حیاتی بدن به صورت گیجی، عدم تعادل در مغز و اغتشاش در ضربان قلب بروز می کند.
تخلیه هالون از نازل های خروجی می تواند همراه با سر و صدای زیاد باشد طوری که در پرسنل ایجاد وحشت نماید. سرعت زیاد تخلیه هالون میتواند سبب جابجایی اشیای سبک موجود در مسیر تخلیه شود و به هم ریختگی ایجاد کند.
تماس مستقیم پوست بدن با برخی از هالون ها نظیر هالون ۱۳۰۱ و ۱۲۱۱ به هنگام تبخیر مایع تخلیه شده، باعث برودت فوق العاده می شود و می تواند سوختگی های برودتی شدیدی بر روی پوست ایجاد کند.
پیشگیری از صدمات
جهت جلوگیری از بروز هر گونه صدمه ناشی از تنفس هالون، الزامی است که برای هر غلظت معین هالون در محیط، حداکثر زمان مجاز برای حضور در محیط آلوده رعایت گردد. مثلا برای هالون ۱۳۰۱ این حداکثر زمانی منطبق بر جدول ۲ می باشد.
تعبیه مسیرها و راهروهای ویژه برای تخلیه افراد، چراغ اضطراری و چراغ های راهنما برای مسیرهای خروجی، آژیر، سیستم های خودکار برای بستن درها چراغ ها یا آلارم هایی که بیانگر عملیات سیستم هالون می باشند، تعبیه سیستم تهویه اجباری و عملکرد آن تا تخلیه نهایی محل از افراد و استفاده از ماسک های تنفسی همگی از عوامل پیشگیری از خطرات هالون ها می باشند.
توجه: اخیرا کاربرد هالون ها که از خانواده CFCها هستند به علت تأثیر مخرب آنها بر لایه ازن، منع شده است.
اما گسترش فوق العاده این سیستم ها شرکت های سازنده را بر آن داشت تا جایگزین مناسبی برای هالون ها بیابند. هم اکنون گازهای دیگری نظیر گازهای خنثی جایگزین هالون ها شده اند. بدین ترتیب سیستم اطفاء همان سیستم قدیمی باقی خواهد ماند با کمی تغییر و فقط مادهٔ اطفا کننده عوض می شود.
