اشتغال در سازمان نظام مهندسی ساختمان
شروع سازمان نظام مهندسی
در تاریخ ۲۰ تیر ماه ۱۳۷۴ دولت دوم سازندگی به ریاست جمهوری مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی لایحه شماره 62743 را به مجلس شورای اسلامی تحویل می‌دهد که با قید یک فوریت در دستور کار قرار می‌گیرد. این لایحه در جلسه علنی روز سه شنبه بیست و دوم اسفند ماه سال ۱۳۷۴ با تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان نهایی می‌گردد و برای اجرا در تاریخ بیست و هشتم اسفند ماه سال ۱۳۷۴ به دولت ابلاغ می‌شود.
در نهایت در نهم فروردین ماه سال ۱۳۷۵ برای اجرا به وزارت مسکن و شهرسازی ابلاغ می‌گردد و این تولد مهمترین سازمان مرتبط با ساخت و ساز مسکن در کشور ایران است.
در ۱۷بهمن ماه سال ۱۳۷۵ هیئت وزیران آیین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان را تصویب می‌نمایند که با امضای مرحوم دکتر حسن حبیبی معاون اول رئیس جمهور در تاریخ ۲۸ بهمن ماه سال ۱۳۷۵ به وزارت مسکن و شهرسازی ابلاغ می‌شود و این آغاز کار سازمان مهمی به نام سازمان نظام مهندسی ساختمان است.
نظام مهندسی چیست؟
مطابق با ماده ۱ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان تعریف نظام مهندسی و کنترل ساختمان عبارت است از مجموعه قوانین و مقررات آیین‌نامه‌ها استانداردها و تشکل‌های مهندسی حرفه‌ای و صنفی که در جهت رسیدن به اهداف منظور در این قانون تدوین و به مورد اجرا گذاشته می شود.
ارکان سازمان عبارت است از هر یک از سازمان‌های استان‌ها، هیئت عمومی سازمان، شورای مرکزی سازمان، رئیس سازمان و شورای انتظامی نظام مهندسی.
رشته‌های دانشگاهی مرتبط با سازمان نظام مهندسی
کلیه رشته‌های دانشگاهی به دو گروه اصلی و مرتبط تقسیم می‌شوند.
رشته‌های اصلی مهندسی شامل معماری، عمران، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی، شهرسازی، نقشه برداری و ترافیک هستند.
رشته‌های مرتبط با مهندسی ساختمان به کلیه رشته‌هایی اطلاق می‌شود که عنوان آن‌ها با رشته‌های اصلی یادشده متفاوت بوده ولی محتوای علمی و آموزشی آن‌ها با رشته‌های اصلی بیش از ۷۰ درصد در ارتباط باشد و فارغ التحصیلان این گونه رشته‌ها خدمات فنی معینی را در زمینه‌های طراحی، محاسبه، اجرا، نگهداری، کنترل، آموزش، تحقیق و نظایر آن به بخش‌های ساختمان و شهرسازی عرضه می‌کند؛ اما این خدمات از حیث حجم اهمیت و میزان تاثیر عرفاً هم‌تراز خدمات رشته‌های اصلی مهندسی ساختمان نباشد.
پروانه اشتغال به کار مهندسی چیست؟
دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و بالاتر در هر یک از رشته‌های اصلی یا رشته‌های مرتبط می‌توانند از طریق تقاضای صدور پروانه اشتغال به کار مهندسی با توجه به مدارک تحصیلی و سوابق کار و تجربه در یک یا چند زمینه خدمات مهندسی از قبیل طراحی، محاسبه، نظارت، اجرا، بهره برداری، نگهداری، کنترل و بازرسی امور آزمایشگاهی، مدیریت ساخت و تولید، نصب، آموزش و تحقیق درخواست تشخیص صلاحیت نمایند.
چگونه پروانه اشتغال بگیریم؟
برای صدور پروانه اشتغال علاوه بر دارا بودن مدرک تحصیلی، گواهی اشتغال به کارآموزی و گواهی قبولی در آزمون‌های مربوطه و سابقه کار حرفه ای در رشته‌های تخصصی و فنی مربوط به بعد از تاریخ اخذ مدرک به شرح زیر ضروری است:
الف – دارندگان مدرک تحصیلی دکترا با حداقل یک سال کارآموزی یا سابقه کار
ب – دارندگان مدرک کارشناسی ارشد با حداقل دو سال کارآموزی یا سابقه کار
پ – دارندگان مدرک کارشناسی با حداقل ۳ سال کارآموزی و سابقه کار
گواهی اشتغال به کار و تجربه عملی و سابقه کار متقاضی در صورتی معتبر شناخته خواهد شد که توسط واحدهای فنی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی یا وابسته به دولت و شهرداری‌ها، شخصیت‌های حقوقی شاغل در رشته‌های موضوع قانون شرکت‌های ساختمانی و مهندسان مشاور که دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی شخص حقوقی می‌باشند و یا توسط دو نفر از مهندسان با بیش از ۱۰ سال سابقه کار و دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی و یا توسط نظام مهندسی استان تأیید و صادر شده باشد.
آیا همه مهندسان دارای یک نوع پروانه هستند؟
پاسخ ساده است: خیر! پروانه اشتغال به کار مهندسی در 4درجه پایه سه، پایه دو، پایه یک و ارشد صادر می‌شود. برای متقاضیان پروانه اشتغال، با داشتن سوابق تجربی و کارآموزی پایه ۳ صادر می‌گردد. جهت ارتقا از پایه سه به پایه دو داشتن چهار سال و از پایه ۲ به پایه یک ۵ سال و از پایه ۱ به ارشد ۶ سال سابقه کار حرفه‌ای در پایه قبلی همراه با موفقیت در آزمون مربوطه ضروری است.
درسال‌های قبل، رسم براین بود که همه مهندسان در آزمون شرکت می‌کردند و به سوالات پاسخ می‌دادند. سوالات 60 عدد و برای همه یکسان بود. کسانی که می‌خواستند مدرک پایه 3 بگیرند باید حدنصاب 40 از 100 را کسب می‌کردند. این حدنصاب برای قبولی پایه دو 45 و قبولی پایه یک 50 بود.
این روند امروزه تغییر کرده است؛ امروزه فقط برای پایه ۳ آزمون برگزار می‌شود و برای سایر پایه‌ها تعدادی کلاس آموزشی اجباری وجود دارد که پس از گذراندن آن‌ها و به شرط ماندن در پایه به اندازه ذکر شده ارتقاء پایه رخ می‌دهد.
آزمون در چه تاریخی برگزار می‌شود؟
برای تاریخ آزمون هیچ زمانی به صورت پیش فرض وجود ندارد. در سال‌های قبل مصوبه‌ای به تصویب رسیده است که در هر سال دوبار باید آزمون ورود به سازمان نظام مهندسی ساختمان برگزار شود. این قانون تقریباً همیشه رعایت شده است. با توجه به این قانون می‌توان حدس زد که آزمون هرسال در تابستان و زمستان برگزار می‌شود. ولی این تنها یک حدس است و گاهی بهار و پاییز هم فصل های برگزاری آزمون بوده است.
آزمون ورود به پایه ۳ برای چه تخصص هایی برگزار می‌شود؟
تا شهریور ماه سال ۱۳۹۵ آزمون سازمان نظام مهندسی ساختمان برای هر دو تخصص طراحی و نظارت به صورت یکسان برگزار می‌شد و اگر مهندسان دارای مدارک تحصیلی پذیرفته شده برای پروانه اصلی در این آزمون قبول می‌شدند هر دو تخصص طراحی و نظارت پشت پروانه آن‌ها ثبت می‌شد و برای مهندسان دارای مدارک تحصیلی پذیرفته شده برای پروانه مرتبط تنها تخصص نظارت ثبت می‌شد. این رویه در اسفند سال ۱۳۹۵ تغییر کرد و آزمون تخصص طراحی و آزمون تخصص نظارت از هم جدا شد.
بنابراین امروزه دو آزمون در هر نوبت برگزار می‌شود و مهندسانی که متمایل به دریافت هر دو تخصص طراحی و نظارت می‌باشند، و البته دارای مدرک تحصیلی مرتبط با پروانه اصلی هستند، باید در هر دو آزمون شرکت کنند. این آزمون‌ها معمولاً در دو روز پشت سر هم برگزار می شود.
البته بعضی از مهندسان ترجیح می‌دهند در هر نوبت برگزاری آزمون در یکی از آزمون‌ها شرکت کنند ولی بسیاری از شرکت کنندگان هردو آزمون را انتخاب می‌کنند.
نمره قبولی در آزمون چند است؟
داوطلب باید حداقل 50 نمره از 100 نمره را کسب کند. به همین دلیل شرکت کننده در آزمون باید با هوشمندی نسبت به انتخاب سوال و پاسخ به آن عمل نماید تا بتواند قبول شود. زیرا همه تست ها دارای نمره یکسان هستند.
آیا می‌توان بدون آزمون عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان شد؟
بله. در این صورت فقط لازم است حق عضویت سالانه پرداخت شود. البته این عضو دارای پروانه اشتغال نخواهد بود.
عضویت در سازمان بدون پروانه اشتغال چه نفعی دارد؟
برخی از خدمات سازمان نظام مهندسی برای کلیه اعضا دارای پروانه و بدون پروانه قابل استفاده است. به عنوان مثال وام‌هایی که سازمان به اعضاء خود پرداخت می‌کند در بسیاری مواقع نیازی به پروانه اشتغال ندارد. به همین دلیل عضویت در سازمان بسیار مفید است.
رشته های موضوع پروانه اشتغال مهندسی تاسیسات مکانیکی
